Opis
Pierwszy tom obszernej monografii o bezpieczeństwie transportu, która powstała w ramach projektu badawczego pt. „Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu”, zamówionego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2007 roku. Głównym celem trzyletniego projektu było opracowanie modelu zintegrowanego systemu bezpieczeństwa transportu w Polsce, traktując integrację bezpieczeństwa w poszczególnych gałęziach, jako warunek poprawy jakości zarządzania i skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych.
Tom I monografii zawiera charakterystykę stanu i systemu bezpieczeństwa transportu drogowego, kolejowego, lotniczego i wodnego oraz analizy porównawcze bezpieczeństwa w tych gałęziach transportu. Ponadto omówiono aspekty bezpieczeństwa transportu w ogólnokrajowych systemach bezpieczeństwa.
W następnych tomach znajdą się m.in. krajowe i międzynarodowe uwarunkowania integracji systemów bezpieczeństwa, a także koncepcja zintegrowanego systemu bezpieczeństwa transportu w Polsce.
Monografia jest przeznaczona dla organów administracji państwowej i samorządowej, instytucji i urzędów centralnych odpowiedzialnych za sprawy bezpieczeństwa transportu, a także dla studentów kierunków transportu i bezpieczeństwa oraz pracowników naukowych wyższych uczelni i instytutów badawczo-rozwojowych.
Książka ani w całości, ani we fragmentach nie może być skanowana, kserowana, powielana bądź rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, w tym również nie może być umieszczana ani rozpowszechniana w postaci cyfrowej zarówno w Internecie, jak i w sieciach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.
Spis treści
Zespół autorski 13
Słowo wstępne 15
1. Wprowadzenie 23
1.1. Niebezpieczeństwo transportu 24
1.2. Projekt Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu 31
1.3. Niezależność badań bezpieczeństwa transportu 35
1.4. Podsumowanie 44
2. Bezpieczeństwo transportu drogowego 49
2.1. Charakterystyka ogólna transportu drogowego 50
2.1.1. Sieć drogowa 50
2.1.2. Pojazdy drogowe i przewozy 51
2.1.3. Infrastruktura transportu zbiorowego 54
2.2. Stan bezpieczeństwa 55
2.2.1. Charakterystyka ogólna wypadków drogowych 55
2.2.2. Czynnik ludzki 60
2.2.3. Infrastruktura drogowa i jej otoczenie 63
2.2.4. Cechy pojazdów drogowych 68
2.3. Zarządzanie bezpieczeństwem 69
2.3.1. System bezpieczeństwa transportu drogowego 69
2.3.2. System zarządzania bezpieczeństwem transportu drogowego 74
2.3.3. Zarządzanie ryzykiem 81
2.3.4. Działania profilaktyczne 84
2.4. System instytucjonalno-prawny 87
2.4.1. Instytucje i ich kompetencje 87
2.4.2. Akty prawne 93
2.5. Ratownictwo i pomoc ofiarom wypadków 103
2.5.1. Powiadamianie o zdarzeniu 103
2.5.2. Ratownictwo na drogach 104
2.5.3. Pomoc ofiarom wypadków 108
2.6. Badania wypadków 110
2.6.1. Bazy danych o wypadkach 110
2.6.2. Prace badawcze 115
2.6.3. Ekspertyzy sądowe 118
2.6.4. Badania przyczyn wypadków 120
2.7. Podsumowanie 122
3. Bezpieczeństwo transportu kolejowego 129
3.1. Charakterystyka ogólna transportu kolejowego 130
3.1.1. Transport pasażerski 131
3.1.2. Transport towarowy 136
3.1.3. Pojazdy trakcyjne 140
3.1.4. Zarządzanie infrastrukturą kolejową 141
3.2. Stan bezpieczeństwa 144
3.2.1. Charakterystyka ogólna wypadków kolejowych 144
3.2.2. Czynnik ludzki 150
3.2.3. Infrastruktura i pojazdy kolejowe 152
3.2.4. Przewozy towarów niebezpiecznych 156
3.3. System instytucjonalno-prawny 159
3.3.1. Instytucje i ich kompetencje 159
3.3.2. Akty prawne 164
3.4. Zarządzanie bezpieczeństwem 165
3.4.1. System zarządzania 165
3.4.2. Świadectwa i standardy 174
3.4.3. Zarządzanie ryzykiem 185
3.4.4. Działania profilaktyczne 192
3.5. Ratownictwo 196
3.5.1. Powiadamianie o zdarzeniu 197
3.5.2. System ratownictwa na kolei 197
3.5.3. System wspomagania ofiar wypadków 204
3.6. Badania wypadków 206
3.6.1. Bazy danych o wypadkach 206
3.6.2. Prace badawcze 207
3.6.3. Metody i procedury badań wypadków 208
3.6.4. Sposoby wdrażania zaleceń po wypadkowych 212
3.7. Podsumowanie 214
4. Bezpieczeństwo transportu lotniczego 219
4.1. Charakterystyka ogólna transportu lotniczego 220
4.2. Stan bezpieczeństwa lotów 224
4.2.1. Charakterystyka ogólna wypadków lotniczych 224
4.2.2. Analiza bezpieczeństwa lotów na podstawie wskaźników statystycznych 227
4.2.3. Analiza stanu bezpieczeństwa lotów 230
4.2.4. Wpływ zarządzania na powstawanie wypadków lotniczych 239
4.2.5. Wnioski 240
4.3. System instytucjonalno-prawny 241
4.3.1. Zintegrowany system bezpieczeństwa lotniczego – instytucje 242
4.3.2. Zintegrowany system bezpieczeństwa lotniczego – system prawny 247
4.3.3. Wpływ zmiany systemu prawa krajowego na statystyki zdarzeń lotniczych 253
4.4. Zarządzanie bezpieczeństwem 254
4.4.1. Systemowe zarządzanie bezpieczeństwem 254
4.4.2. Reaktywne metody zarządzania bezpieczeństwem 256
4.4.3. Proaktywne metody zarządzania bezpieczeństwem 257
4.4.4. Metody analizy ryzyka w zarządzaniu bezpieczeństwem transportu lotniczego 263
4.5. Służba poszukiwania i ratownictwa lotniczego 264
4.5.1. Międzynarodowy aspekt prawny służby poszukiwania i ratownictwa lotniczego 264
4.5.2. Aspekty prawne służby poszukiwania i ratownictwa lotniczego 267
4.5.3. Organizacja i funkcjonowanie służb poszukiwania i ratownictwa lotniczego 270
4.5.4. Wnioski 274
4.6. Badania wypadków lotniczych 274
4.6.1. Zasady ogólne 274
4.6.2. Uprawnienia Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych 277
4.6.3. Procedura badań zdarzeń lotniczych 279
4.6.4. Skład zespołu badawczego 281
4.6.5. Czynności organizacyjne na miejscu zdarzenia 282
4.6.6. Techniczne badanie wypadku lotniczego 289
4.7. Podsumowanie 295
5. Bezpieczeństwo transportu wodnego 301
5.1. Charakterystyka ogólna transportu wodnego 302
5.1.1. Infrastruktura obszarów wodnych 302
5.1.2. Środki transportu 306
5.1.3. Ruch i przewozy 308
5.1.4. Zarządzanie ruchem 312
5.2. Stan bezpieczeństwa 318
5.2.1. Charakterystyka ogólna stanu bezpieczeństwa 318
5.2.2. Rodzaje i okoliczności wypadków 320
5.2.3. Uczestnicy wypadków 323
5.2.4. Zachowanie uczestników ruchu 324
5.2.5. Grupy wysokiego ryzyka 327
5.2.6. Lokalizacja stref wysokiego ryzyka 331
5.2.7. Prognozy bezpieczeństwa transportu wodnego 335
5.3. System instytucjonalno-prawny 337
5.3.1. Organy bezpieczeństwa transportu wodnego 337
5.3.2. Akty prawne 337
5.4. Zarządzanie bezpieczeństwem 340
5.4.1. Zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie morskim 340
5.4.2. System monitoringu zagrożeń bezpieczeństwa 343
5.4.3. Ocena poziomu bezpieczeństwa 347
5.5. Działania profilaktyczne 350
5.5.1. Działanie edukacyjne 350
5.5.2. System prewencji 355
5.5.3. Założenia do projektu Krajowego Systemu Bezpieczeństwa Morskiego 357
5.6. Ratownictwo 359
5.6.1. Organizacja Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa 359
5.6.2. System przeciwdziałania zanieczyszczeniom morza 363
5.6.3. System współdziałania z innymi jednostkami organizacyjnymi 367
5.7. Badania wypadków 372
5.7.1. Bazy danych wypadków morskich 372
5.7.2. Analizy na podstawie baz danych o wypadkach 375
5.7.3. System badań przyczyn wypadków 377
6. Aspekty bezpieczeństwa transportu w ogólnokrajowych systemach bezpieczeństwa 385
6.1. System bezpieczeństwa narodowego RP 386
6.1.1. Struktura systemu 386
6.1.2. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP 386
6.1.3. Zarządzanie kryzysowe 389
6.2. System bezpieczeństwa i porządku publicznego 401
6.2.1. Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w ruchu drogowym 401
6.2.2. Ochrona granicy i kontrola ruchu granicznego 411
6.2.3. Inspekcja transportu i przewozów drogowych 426
6.3. System ratownictwa i ochrony ludności 436
6.3.1. Wprowadzenie 436
6.3.2. Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy 437
6.3.3. Państwowe Ratownictwo Medyczne 443
6.4. System opieki zdrowotnej 447
6.4.1. Podstawa działania 447
6.4.2. Struktura organizacyjna Systemu Ochrony Zdrowia 448
6.4.3. Strategia działania 455
6.5. System dozoru technicznego 461
6.5.1. Podstawa działania 461
6.5.2. Struktura organizacyjna i kompetencje 461
6.5.3. Strategia działania 463
7. Analiza porównawcza bezpieczeństwa transportu drogowego, kolejowego, lotniczego i wodnego 465
7.1. Cele i zakres analizy 466
7.2. Ogólne cechy systemów transportu 466
7.2.1. Człowiek w systemie transportu 466
7.2.2. Infrastruktura techniczna 467
7.2.3. Ruch i przewozy 469
7.3. Wypadki transportowe 472
7.3.1. Liczby i wskaźniki wypadków 472
7.3.2. Okoliczności i przyczyny wypadków 476
7.4. Zarządzanie bezpieczeństwem 477
7.4.1. Struktury organizacyjne i ich kompetencje 477
7.4.2. Monitoring i badania wypadków 478
7.5. Podsumowanie i zalecenia do dalszych działań 479
TABLE OF CONTENTS
Contributing Authors 13
Preface 15
1. Introduction 23
1.1. Unsafety of transport 24
1.2. The Integrated Transport Safety System Project 31
1.3. Independence of transport safety investigation 35
1.4. Summary 44
2. Safety of road transport 49
2.1. General characteristics of road transport 50
2.1.1. Road network 50
2.1.2. Road vehicles and haulage 51
2.1.3. Public transport infrastructure 54
2.2. State of safety 55
2.2.1. General characteristics of road accidents 55
2.2.2. Human factor 60
2.2.3. Road and roadside infrastructure 63
2.2.4. Features of road vehicles 68
2.3. Safety management 69
2.3.1. System of road transport safety 69
2.3.2. System of road transport safety management 74
2.3.3. Risk management 81
2.3.4. Preventive measures 84
2.4. Institutional and legal system 87
2.4.1. Institutions and their powers 87
2.4.2. Legal regulations 93
2.5. Rescue and help for victims of accidents 103
2.5.1. Event notification 103
2.5.2. Road rescue 104
2.5.3. Help for victims of accidents 108
2.6. Accident investigation 110
2.6.1. Accident databases 110
2.6.2. Research 115
2.6.3. Forensic investigations 118
2.6.4. Investigations into the causes of accidents 120
2.7. Summary 122
3. Safety of rail transport 129
3.1. General characteristics of rail transport 130
3.1.1. Passenger rail transport 131
3.1.2. Freight rail transport 136
3.1.3. Rail vehicles 140
3.1.4. Rail infrastructure management 141
3.2. State of safety 144
3.2.1. General characteristics of rail accidents 144
3.2.2. Human factor 150
3.2.3. Infrastructure and rail vehicles 152
3.2.4. Carriage of hazardous materials 156
3.3. Institutional and legal system 159
3.3.1. Institutions and their powers 159
3.3.2. Legal regulations 164
3.4. Safety management 165
3.4.1. System of safety management for rail carriers and managers 165
3.4.2. Certificates and standards 174
3.4.3. Risk management 185
3.4.4. Preventive measures 192
3.5. Rescue 196
3.5.1. Event notification 197
3.5.2. Rail rescue system 197
3.5.3. Support for accident victims 204
3.6. Accident investigation 206
3.6.1. Accident databases 206
3.6.2. Research 207
3.6.3. Methods and procedures of accident investigation 208
3.6.4. Post-accident recommendations 212
3.7. Summary 214
4. Safety of air transport 219
4.1. General characteristics of air transport 220
4.2. State of safety 224
4.2.1. General characteristics of aviation accidents 224
4.2.2. Analysis of aviation safety based on statistical indicators 227
4.2.3. Analysis of aviation safety broken by groups of causes 230
4.2.4. Effects of management on aviation accidents 239
4.2.5. Conclusions 240
4.3. Institutional and legal system 241
4.3.1. Integrated system of aviation safety – the institutions 242
4.3.2. Integrated system of aviation safety –legal system 247
4.3.3. Effects of changes in national law on aviation incident statistics 253
4.4. Safety management 254
4.4.1. System-based approach to safety management 254
4.4.2. Reactive methods of safety management 256
4.4.3. Proactive methods of safety management 257
4.4.4. Risk analysis methods in air transport safety management 263
4.5. Aviation search and rescue services 264
4.5.1. International legal aspects of aviation search and rescue services 264
4.5.2. Legal aspects of aviation search and rescue services 267
4.5.3. Organisation and operation of aviation search and rescue services 270
4.5.4. Conclusions 274
4.6. Investigation of aviation accidents 274
4.6.1. General principles 274
4.6.2. Powers of the State Commission for Investigation of Aviation Accidents 277
4.6.3. Aviation event procedures 279
4.6.4. Investigation teams 281
4.6.5. Activities at the scene of an accident 282
4.6.6. Technical investigation of aviation accidents 289
4.7. Summary 295
5. Safety of water transport 301
5.1. General characteristics of water transport 302
5.1.1. Water regions infrastructure 302
5.1.2. Means of water transport 306
5.1.3. Traffic and haulage 308
5.1.4. Traffic management 312
5.2. State of safety 318
5.2.1. General characteristics of the state of safety 318
5.2.2. Types and circumstances of accidents 320
5.2.3. Accident participants 323
5.2.4. Behaviour of traffic participants 324
5.2.5. High risk groups 327
5.2.6. Location of high risk sites 331
5.2.7. Forecasts of water transport safety 335
5.3. Institutional and legal system 337
5.3.1. Bodies and organizations competent for water transport safety 337
5.3.2. Legal regulations 337
5.4. Safety management 340
5.4.1. Safety management in water transport 340
5.4.2. System of monitoring safety risks 343
5.4.3. Evaluation of safety level 347
5.5. Preventive measures 350
5.5.1. Educational activites 350
5.5.2. Prevention system 355
5.5.3. Requirements and assumptions for the National System of Maritime Safety 357
5.6. Rescue 359
5.6.1. Maritime Search and Rescue Service 359
5.6.2. System for preventing sea pollution 363
5.6.3. Interagency co-operation 367
5.7. Accident investigation 372
5.7.1. Maritime accident databases 372
5.7.2. Analyses using maritime accident databases 375
5.7.3. System for investigating the causes of accidents 377
6. Aspects of transport safety as part of national safety systems 385
6.1. Poland’s system of national safety 386
6.1.1. Structure of the system 386
6.1.2. Poland’s National Safety Strategy 386
6.1.3. Crisis management 389
6.2. System of safety and public order 401
6.2.1. Safety and public order in road traffic 401
6.2.2. Border protection and border traffic control 411
6.2.3. Road transport and haulage inspection 426
6.3. System of public rescue and protection 436
6.3.1. Introduction 436
6.3.2. National Rescue and Fire System 437
6.3.3. State Medical Rescue 443
6.4. Health care system 447
6.4.1. Background 447
6.4.2. Structure of the Health Care System 448
6.4.3. Strategy 455
6.5. System of technical supervision 461
6.5.1. Background 461
6.5.2. Structure and powers 461
6.5.3. Strategy 463
7. Comparative analysis of the safety of road, rail, air and water transport 465
7.1. Objectives and scope of analysis 466
7.2. General features of transport systems 466
7.2.1. Man as part of the transport system 466
7.2.2. Technical infrastructure 467
7.2.3. Traffic and haulage 469
7.3. Transport accidents 472
7.3.1. Accident numbers and indicators 472
7.3.2. Circumstances and causes of accidents 476
7.4. Safety management 477
7.4.1. Organisations and their powers 477
7.4.2. Monitoring and accident investigation 478
7.5. Summary and recomendations for further activities 479
O autorach / z książki
Prof. dr hab. Ryszard Krystek, profesor zwyczajny Politechniki Gdańskiej, ukończył studia w roku 1966. Po obronie pracy doktorskiej w 1972 otrzymał stypendium rządu francuskiego w Instytucie Badań Transportu w Paryżu. Habilitację uzyskał w roku 1980, a następnie pracował na stanowisku profesora na Uniwersytecie Technicznym w Oranie. Po powrocie do kraju w 1986 objął funkcję kierownika Katedry Inżynierii Drogowej w Politechnice Gdańskiej, a dwa lata później uzyskał tytuł naukowy profesora. Po wyborze na stanowisko dziekana Wydziału Inżynierii Lądowej w 1999 założył Fundację Rozwoju Inżynierii Lądowej. W latach 2004-2005 pełnił funkcję podsekretarza stanu ds. polityki transportowej w Ministerstwie Infrastruktury. Po zmianie rządu powrócił do Katedry Inżynierii Drogowej, gdzie pracuje do chwili obecnej na stanowisku profesora zwyczajnego, jest także członkiem Rady Naukowej Instytutu Transportu Samochodowego. W latach 2007-2010 kierował konsorcjum naukowym Politechniki Gdańskiej, Politechniki Śląskiej, Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych w Warszawie oraz Akademii Morskiej w Szczecinie, realizującym projekt ZEUS pt.: „Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu”. W kwietniu 2010 roku został członkiem Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego, powołanej do zbadania przyczyn i okoliczności katastrofy pod Smoleńskiem. Jest autorem ponad 170 publikacji, promotorem 10 doktorów oraz ponad 200 inżynierów, a także recenzentem wielu rozpraw naukowych.
ZESPÓŁ AUTORSKI
Redaktor książki Ryszard Krystek
Redaktorzy rozdziałów
Słowo wstępne Ryszard Krystek
Rozdział 1. Wprowadzenie Ryszard Krystek
Rozdział 2. Bezpieczeństwo transportu drogowego Joanna Żukowska
Rozdział 3. Bezpieczeństwo transportu kolejowego Marek Sitarz
Rozdział 4. Bezpieczeństwo transportu lotniczego Józef Żurek
Rozdział 5. Bezpieczeństwo transportu wodnego Igor Jagniszczak
Rozdział 6. Aspekty bezpieczeństwa transportu w ogólnokrajowych systemach bezpieczeństwa Lech Michalski
Rozdział 7. Analiza porównawcza bezpieczeństwa transportu drogowego, kolejowego, lotniczego i wodnego Lech Michalski
Autorzy podrozdziałów
1.1 - 1.4 Ryszard Krystek
2.1 Daniel Kaszubowski, Wiesław Dźwigoń
2.2 Marcin Budzyński
2.3 Kazimierz Jamroz
2.4 Maciej Wroński, Joanna Żukowska
2.5 Izabela Oskarbska, Jacek Oskarbski
2.6 Stanisław Gaca, Wojciech Kustra, Jan Unarski
2.7 Joanna Żukowska
3.1 Krzysztof Banaszek, Marek Sitarz
3.2 Krzysztof Banaszek, Marek Sitarz
3.3 Katarzyna Chruzik
3.4 Katarzyna Chruzik, Janusz Dyduch, Adam Mańka
3.5 Edyta Janowska-Bucka, Tadeusz Ryś
3.6 Ilona Mańka, Tadeusz Ryś, Rafał Wachnik
3.7 Marek Sitarz
4.1 Wojciech Gil, Tomasz Kądziołka
4.2 Wiesław Wojtasiak, Józef Żurek
4.3 Agata Kaczyńska, Henryk Smoliński
4.4 Marek Malarski, Jacek Skorupski
4.5 Janusz Karpowicz, Mieczysław Pigłas
4.6 Edmund Klich, Mariusz Zieja
4.7 Józef Żurek
5.1 Jerzy Hajduk
5.2 Lucjan Gucma
5.3 Jerzy Hajduk
5.4 Stanisław Gucma
5.5 Wojciech Ślączka
5.6 Zbigniew Burciu
5.7 Wojciech Ślączka
6.1 Szczepan Gapiński, Lech Michalski
6.2.1 Leszek Jankowski
6.2.2 Lidia Cieślik
6.2.3 Maciej Flieger
6.3 Dariusz Marczyński
6.4 Krzysztof Kuszewski
6.5 Lech Michalski, Jan Urbanowicz
7.1-7.5 Lech Michalski
