Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1971-1983

Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1971-1983

Autor: Połomski Wojciech

ISBN: 978-83-206-1817-4

Wydanie: 1 dodruk
Format: 195x246 mm
Liczba stron: 284
Liczba ilustracji: 293
Oprawa: miękka

Polecam: 136

Opis

Bogato ilustrowana książka poświęcona pojazdom samochodowym i przyczepom Jelcz produkowanym w latach 1971-1983. Opisano samochody ciężarowe rodzin Jelcz 300 M i Jelcz 320, pojazdy użytkowe Jelcz wykorzystujące konstrukcję podwozi Steyr 1490 i Steyr 1491, samochody ciężarowe rodziny Jelcz 410, samochody pożarnicze, specjalizowane i nadwozia specjalne, autobusy Jelcz-Berliet i pochodne, autobusy produkowane we współpracy z Jugosławią oraz pojazdy, które powstały w kooperacji, w tym armatkę wodną Hydromil II produkowaną w FSS „Polmo-SHL” Kielce na podwoziu samochodu ciężarowego Jelcz P-420.


Książka ani w całości, ani we fragmentach nie może być skanowana, kserowana, powielana bądź rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, w tym również nie może być umieszczana ani rozpowszechniana w postaci cyfrowej zarówno w Internecie, jak i w sieciach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.

    Spis treści

    Od autora  8
    Wprowadzenie   11
    Rozwój zakładów jelczańskich w latach 1971–1983   11
    Licencja firmy Berliet   14
    Współpraca z firmą Steyr   25
    Współpraca polsko-jugosłowiańska   31
    Znaki firmowe i napisy umieszczane na pojazdach Jelcz   32
    Produkcja pojazdów samochodowych Jelcz w latach 1952–1983   33
    Produkcja eksportowa   35
    Działalność remontowa   37
    Informacje uzupełniające   37
    Samochody ciężarowe rodziny Jelcz 300 M   39
    Wiadomości wstępne   39
    Kabina kierowcy typu 113   45
    Samochód skrzyniowy Jelcz 315 M   48
    Podwozie pod zabudowę Jelcz P 315 M   50
    Samochód skrzyniowy Jelcz 316 M z osią wleczoną   55
    Ciągnik siodłowy Jelcz 317/317 D   59
    Podwozie pod wywrotkę Jelcz W 317   64
    Prototyp samochodu skrzyniowego Jelcz 315 TW 44   67
    Prace rozwojowe nad kabiną typu 113   68
    Kabina kierowcy typu 113 K   69
    Samochody ciężarowe rodziny Jelcz 320   72
    Wiadomości wstępne   72
    Samochód skrzyniowy Jelcz 325   74
    Samochód skrzyniowy Jelcz 325 D/H   75
    Podwozia pod zabudowę Jelcz P 325   79
    Samochód skrzyniowy Jelcz 326/326 Dz z osią wleczoną   82
    Ciągnik siodłowy Jelcz 327 Dz   84
    Podsumowanie   85
    Pojazdy Jelcz wykorzystujące konstrukcję podwozia Steyr 1490   86
    Wiadomości wstępne   86
    Prototypy kabin 136 i 134   87
    Samochód samowyładowczy Jelcz-Steyr W 640 JS   91
    Podwozie pod zabudowę Jelcz W 640   95
    Samochód samowyładowczy Jelcz-SHL 3W 640–825   98
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz-Steyr C 640  102
    Prototyp samochodu skrzyniowego Jelcz S 420  105
    Podwozie pod zabudowę Jelcz P 420  108
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz C 420  111
    Prototyp podwozia Jelcz W 420 – Jelcz 3W 420–827  113
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz C 640  115
    Prototyp samochodu skrzyniowego Jelcz S 640  117
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz Steyr C 640 JS  119
    Prototyp ciągnika balastowego Jelcz-Steyr CB 640/641 JS  121
    Prototyp samochodu samowyładowczego Jelcz W 640  123
    Pojazdy Jelcz wykorzystujące konstrukcję podwozia Steyr 1491  125
    Wiadomości wstępne  125
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz C 620 z osią wleczoną  126
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz C 641  127
    Prototyp samochodu samowyładowczego Jelcz W 641  129
    Prototyp ciągnika balastowego Jelcz CB 641  130
    Prototyp samochodu skrzyniowego Jelcz S 421  133
    Samochody ciężarowe rodziny Jelcz 410  136
    Wiadomości wstępne  136
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz C 417 D Turbo  138
    Prototyp samochodu skrzyniowego Jelcz S 416 D  140
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz C 620 D  142
    Prototyp ciągnika siodłowego Jelcz C 417 P  145
    Samochody pożarnicze  147
    Samochód pożarniczy Jelcz 004 GBA 6/32  147
    Samochód pożarniczy Jelcz 004 M GCBA 6/32  152
    Samochód pożarniczy Jelcz 005 GBA 2,5/16  154
    Samochód pożarniczy Jelcz 005 M GBA 2,5/16  159
    Samochód pożarniczy Jelcz 006/1 GCBA 11/45 – prototyp I  162
    Samochód pożarniczy Jelcz 006/2 GCBA 11/45 – prototyp II  164
    Samochód pożarniczy Jelcz 007 GBAM 2,3/16/8  166
    Samochód pożarniczy Jelcz 008 GBM 2,5/8  168
    Samochody specjalizowane i nadwozia specjalne  171
    Nadwozie bazowe N-117 AUM  171
    Nadwozie N-541  176
    Samochód warsztatowy Jelcz 713/WN 713  180
    Wolnostojące nadwozie warsztatowe Jelcz 713 II  182
    Samochód warsztatowy Jelcz 716  183
    Nadwozia N-760, N-761 i N-762 na podwoziu samochodu Tatra 148 PPR-15VN  186
    Autobusy Jelcz-Berliet i pochodne  191
    Autobus miejski Berliet PR 100  191
    Prototyp autobusu miejskiego Berliet PR 110 Urbain  194
    Prototyp autobusu międzymiastowego Berliet PR 110 Ligne  199
    Prototyp autobusu turystycznego Berliet PR 110 Tourisme  202
    Autobus miejski Jelcz-Berliet PR 100  206
    Autobus miejski Jelcz-Berliet PR 110 Urbain  209
    Prototyp autobusu lokalnego Jelcz-Berliet PR 110 L  221
    Prototyp autobusu socjalnego Jelcz 080  224
    Autobus międzymiastowy Jelcz PR 110 IL  231
    Prototyp autobusu międzymiastowego Jelcz PR 110 I  234
    Prototyp autobusu Jelcz 081  236
    Prototyp autobusu dalekobieżnego Jelcz PR 110 T/120 D  238
    Prototyp trolejbusu Jelcz 120.01 ET (PR 110 UET)  240
    Prototyp przyczepy autobusowej Jelcz P 080  243
    Autobusy produkowane we współpracy z Jugosławią  246
    Autobusy Jelcz-TAM  246
    Autobus przegubowy Ikarus IK 160 P  247
    Pojazdy powstałe w kooperacji  250
    Wiadomości wstępne  250
    Prototyp autobusu miejskiego Jelcz-Autosan H 110–30/H 90  250
    Prototyp autobusu ewakuacyjnego Jelcz-Autosan PR 110 IL  254
    Prototyp autobusu elektrycznego Jelcz-Berliet PR 100/E  256
    Prototyp trolejbusu Jelcz-Berliet PR 100 E  258
    Prototyp trolejbusu Jelcz-Berliet PR 110 UE  260
    Samochód Hydromil II typu A3–515  262
    Prototyp przyczepy autobusowej PT4  270
    Epilog  273
    Bibliografia  282

    Errata


    O autorach / z książki




    Od autora
    Pojazdami samochodowymi produkowanymi w Jelczańskich Zakładach Samochodowych zainteresowałem się w 1979 roku. Od tamtej pory udało mi się zgromadzić setki zdjęć, materiałów prasowych i dokumentów dotyczących tych zakładów. Z upływem lat zainteresowanie przerodziło się w pasję. Jej efektem była wydana w 2010 roku książka pt. „Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1952–1970”, w której przedstawiłem prototypowe i seryjne pojazdy powstałe w początkowym okresie działalności zakładów jelczańskich – od pierwszych „prymitywnych” nadwozi o konstrukcji opartej na drewnianym szkielecie aż do dojrzałych konstrukcyjnie autobusów (Jelcz-Karosa) i ciężarówek (Jelcz serii 300).
    Zainteresowanie tą publikacją przerosło moje najśmielsze oczekiwania. Wielu czytelników pisało do mnie, gratulując debiutu, pytając nie tylko o dalszy ciąg, lecz także o wiele szczegółowych zagadnień. Najczęstsze pytania dotyczyły rozbudowy zakładów, samochodów ciężarowych powstałych w okresie współpracy JZS z austriacką firmą Steyr, autobusów produkowanych wg licencji francuskiej firmy Berliet i liczby pojazdów wyprodukowanych w poszczególnych latach.
    Postanowiłem więc zaspokoić ciekawość Czytelników w niniejszej, drugiej monografii, w której opisałem kolejny okres produkcji pojazdów w Jelczańskich Zakładach Samochodowych. Lata 1971–1983 to czas dynamicznego rozwoju technicznego, rozbudowy zakładów, współpracy z firmami Berliet i Steyr, dającej szansę produkcji pojazdów samochodowych na dobrym światowym poziomie. Według wielu były to najlepsze lata w historii zakładów z Jelcza koło Oławy.
    Z produkcją związane były wydarzenia mające bezpośredni wpływ na rozwój, ilość i jakość wytwarzanych pojazdów. Najważniejsze z nich przedstawiono w niniejszej książce. Zarządzenia i decyzje, które zapadały na najwyższych szczeblach, decydowały o produkcji, zakupie licencji i rozbudowie Jelczańskich Zakładów Samochodowych. Czy zawsze były słuszne i przemyślane? Historia zakładów to jednak nie tylko produkcja pojazdów, rozbudowa, inwestycje oraz licencje. To również liczne ciekawostki historyczne związane z istnieniem zakładów.
    Pisząc tę publikację w dużej mierze korzystałem z własnego archiwum, gromadzonego przez wiele lat. W niektórych sprawach okazywało się ono niewystarczające. Pisałem do wielu krajowych i zagranicznych instytucji oraz archiwów z prośbą o materiały związane z pojazdami wyprodukowanymi w Jelczu. Nawiązałem wiele kontaktów z pasjonatami polskiej motoryzacji, którym także zależy na ocaleniu od zapomnienia historii polskiej motoryzacji. W ten sposób udało mi się zebrać zdjęcia, materiały prasowe i dane techniczne pojazdów opisanych w tej publikacji. Dzięki pomocy takich ludzi, jak Janusz Bosakirski, Jan Kornicki, Michał Kowalczyk, Jarosław Ozdoba, Jacek Pudło, Stanisław Radomański, Łukasz Supel, Arkadiusz Tasior i Jacek Warczek, poznałem oraz mogłem opisać kilka prototypowych szerzej nieznanych konstrukcji.
    Podczas pracy nad książką w odniesieniu do niektórych pojazdów spotykałem wiele sprzecznych informacji. Wątpliwości dotyczyły najczęściej daty powstania pojazdu i danych technicznych. Niewątpliwą zagadkę stanowiły prototypy autobusów – międzymiastowego i turystycznego, wykonane przez firmę Berliet specjalnie dla Polski w latach siedemdziesiątych. Dzięki pomocy pani Anne Carričre, pracującej w Fundacji Berlieta, udało mi się pozyskać kopie dokumentów dotyczące opracowanych i zbudowanych we Francji autobusów wchodzących w skład „sagi PR 110”.
    Podobne rozbieżności występowały również w odniesieniu do okresu współpracy JZS z firmą Steyr. Mnogość powstałych w tym czasie prototypów samochodów ciężarowych stanowiła nie lada wyzwanie, jeśli wziąć pod uwagę tylko zebranie podstawowych danych technicznych. Starałem się korzystać z najbardziej wiarygodnych źródeł. Czasami udało mi się dotrzeć również do ludzi, którzy pamiętali szczegóły konstrukcyjne samochodów budzących wątpliwości. Dzięki ich życzliwej pomocy opisy tych pojazdów mogły być wiarygodne i pełniejsze.
    Największe trudności sprawiło mi zebranie informacji na temat pojazdów oraz nadwozi specjalnych produkowanych w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych na zamówienie Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Produkcja tych pojazdów, szczegóły techniczne, dokumentacja oraz liczba wyprodukowanych pojazdów były bowiem objęte tajemnicą. Za czasów PRL-u każda konstrukcja wykonana na potrzeby milicji lub wojska była objęta klauzulą „tajne”. Doskonałym przykładem jest armatka wodna „Hydromil II” produkowana w Fabryce Samochodów Specjalizowanych w Kielcach na specjalnie przygotowanym podwoziu samochodu Jelcz P 420. Przez wiele lat także w JZS produkowano nadwozia dla wojska. Zabudowywano je na podwoziach trzyosiowych terenowych samochodów Tatra 148. Także ta produkcja była objęta tajemnicą i nie pozostała po niej żadna dokumentacja.
    Lecz czym byłby tekst bez ilustracji? W niniejszej bogato ilustrowanej publikacji wiele fotografii pochodzi z zakładowego archiwum jelczańskiej fabryki oraz z archiwów osób prywatnych. Wykonywali je w większości pracownicy zakładów. Jelczańscy fotografowie, oprócz zdjęć jelczańskich wyrobów, dokumentowali rozbudowę zakładów, inwestycje, imprezy zakładowe oraz wystawy. Wykonane zdjęcia publikowano w zakładowej gazecie „Głos Jelcza”, trafiały także do archiwum zakładowego i jelczańskiej Izby Pamięci, przekształconej w latach osiemdziesiątych w Muzeum Zakładowe. Zdjęcia jelczańskich fotografów publikowano również w prasie z tamtych lat. W tym miejscu chciałbym przypomnieć nazwiska ludzi, którzy dokumentowali działalność JZS. Do grona jelczańskich fotografów należeli: Jan Janota, Marek Koch, Alicja Konopka, Jan Langiewicz, Zdzisław Maj, Eugeniusz Pastenaci, Jolanta Pietrzyk, Stanisława Sokołowska, Zygmunt Szczepanik i Stanisław Żak. Pragnę Im serdecznie podziękować.
    Niektóre z publikowanych zdjęć mają po 40 i więcej lat, więc czas odcisnął na nich swoje piętno. Pożółkłe, czasem zniszczone, początkowo nie zachęcały do wykorzystania w książce. Jednakże dzięki współczesnej technice możliwe było przywrócenie im dawnego blasku. Zajął się tym Ryszard Szymański. Dzięki Jego pomocy, wymagającej wielu godzin żmudnej pracy, liczne fotografie odzyskały dawny wygląd.
    Wieloletnia działalność produkcyjna Jelczańskich Zakładów Samochodowych ukierunkowana była głównie na produkcję czterech podstawowych rodzajów pojazdów samochodowych: autobusów, samochodów ciężarowych, samochodów pożarniczych i samochodów specjalnych. W ofercie handlowej fabryki znajdowały się wyroby powstające w kooperacji z innymi producentami pojazdów użytkowych w Polsce. Do głównych kooperantów JZS przez wiele lat należały: Fabryka Samochodów Ciężarowych „STAR” w Starachowicach i Fabryka Samochodów Specjalizowanych „Polmo-SHL” w Kielcach. W pewnym okresie starano się również rozwinąć produkcję kooperacyjną z Sanocką Fabryką Autobusów „Autosan” i jugosłowiańskimi zakładami Tovarna Avtomobilov in Motorjev Maribor (TAM) – zakończyły się one jednak wykonaniem zaledwie kilku prototypów autobusów.
    Mam nadzieję, że niniejsza książka, stanowiąca kontynuację pierwszej publikacji na temat pojazdów samochodowych Jelcz z początkowego okresu produkcji (1952–1970), zaspokoi oczekiwania Czytelników i wypełni lukę informacyjną w odniesieniu do pojazdów samochodowych Jelcz produkowanych w latach 1971–1983.
    Jelcz-Laskowice, styczeń 2011
    Wojciech Połomski
Liczba szt.

Cena: 73.50 zł

Książki autora

Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1952-1970
Połomski Wojciech
56.00 zł
Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1971-1983
Połomski Wojciech
73.50 zł
Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1984-1989
Połomski Wojciech
79.00 zł
Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1990-1994
Połomski Wojciech
89.00 zł
Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1995–1998
Połomski Wojciech
79.00 zł