Opis
Bogato ilustrowany podręcznik poświęcony naprawie mechanicznych podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych. Przedstawiono w nim zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas naprawy pojazdów samochodowych, zasad organizacji pracy i wyposażenia zakładów napraw pojazdów samochodowych, zasad eksploatacji pojazdów samochodowych oraz doboru i wymiany podstawowych materiałów eksploatacyjnych, jak również technologii naprawy i regeneracji części, podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych. Szczegółowo opisano też naprawę silnika, mechanizmów podwozia samochodu (w tym mechanizmów układu przeniesienia napędu, nośnych i jezdnych, kierowniczych oraz hamulcowych), ogumienia i kół, jak również naprawę i konserwację podwozia oraz nadwozia. Materiał nauczania zilustrowano licznymi zdjęciami i rysunkami, obrazującymi zastosowania współczesnych przyrządów i urządzeń naprawczych oraz sposoby ich praktycznego wykorzystania. Na końcu każdego rozdziału zamiesz¬czono ćwiczenia oraz pytania kontrolne i polecenia, umożliwiające sprawdzenie stopnia opanowania podanych wiadomości. Podręcznik przystosowano do użytkowania przez kolejne roczniki uczniów (tzw. podręcznik wieloletni).
Książka jest przeznaczona dla uczniów techników i szkół branżowych, kształcących się w zawodach technik pojazdów samochodowych oraz mechanik pojazdów samochodowych, jak również dla uczestników kursów zawodowych w zakresie części drugiej kwalifikacji M.18. Diagnozowanie i naprawa podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych.
Nr ewidencyjny w wykazie podręczników MEN: 4/2017.
Podręcznik może być wykorzystywany do kształcenia w zawodach
szkolnictwa branżowego zgodnie z podstawą programową 2017 w zakresie kwalifikacji MG.18 oraz zgodnie z podstawą programową 2019 w zakresie
kwalifikacji MOT.05.
Książka ani w całości, ani we fragmentach nie może być skanowana, kserowana, powielana bądź rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, w tym również nie może być umieszczana ani rozpowszechniana w postaci cyfrowej zarówno w Internecie, jak i w sieciach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.
Spis treści
Od autora 10
Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas napraw pojazdów samochodowych 11
1 .1 Zasady bhp w zakładach naprawy pojazdów 11
1 .2 Zagrożenia występujące podczas konserwacji nadwozia i drobnych prac spawalniczych 16
1 .3 Szczególne zagrożenia występujące podczas prac naprawczych 19
1 .4 Pytania kontrolne i polecenia 22
Zasady organizacji pracy w zakładach napraw pojazdów samochodowych 23
2 .1 Wiadomości wstępne 23
2 .2 Organizacja napraw pojazdów samochodowych 25
2 .2 .1 Rodzaje i formy organizacji napraw pojazdów 25
2 .2 .2 Demontaż zespołów i podzespołów pojazdów 27
2 .2 .3 Pytania kontrolne i polecenia 32
2 .3 Metody weryfikacji głównych części pojazdów 32
2 .3 .1 Cele i organizacja weryfikacji części 33
2 .3 .2 Przyrządy pomiarowe 34
2 .3 .3 Metody wykrywania wad wewnętrznych 38
2 .3 .4 Badania endoskopowe 41
2 .3 .5 Pytania kontrolne i polecenia 43
2 .4 Dobór części, podzespołów i zespołów pojazdów do wymiany 43
2 .4 .1 Kryteria doboru części zamiennych nowych i regenerowanych 43
2 .4 .2 Regulacje prawne napraw gwarancyjnych 47
2 .4 .3 Kompletowanie części i montaż zespołów pojazdów 49
2 .4 .4 Pytania kontrolne i polecenia 49
2 .5 Próby zespołów i pojazdów po naprawie 50
2 .5 .1 Pytania kontrolne i polecenia 51
Wyposażenie zakładów napraw pojazdów samochodowych 52
3 .1 Wiadomości wstępne 52
3 .2 Uniwersalne wyposażenie zakładu napraw i obsługi pojazdów 53
3 .2 .1 Narzędzia do napraw ogólnych 54
3 .2 .2 Narzędzia do napraw metodami obróbki mechanicznej 60
3 .2 .3 Narzędzia do napraw metodami zgrzewania i klejenia 62
3 .2 .4 Pytania kontrolne i polecenia 63
3 .3 Specjalistyczne wyposażenie zakładu napraw i obsługi pojazdów 64
3 .3 .1 Urządzenia do naprawy turbosprężarek 64
3 .3 .2 Urządzenia do obsługi układu smarowania silnika 64
3 .3 .3 Narzędzia do naprawy szyb samochodowych 65
3 .3 .4 Urządzenia do naprawy ogumienia 66
3 .3 .5 Urządzenia do obsługi układów klimatyzacji 68
3 .3 .6 Urządzenia do naprawy elementów osprzętu silnika 70
3.3.7 Przyrządy do obsługi instalacji wtrysku gazu LPG i CNG 73
3 .3 .8 Ćwiczenie 73
3 .3 .9 Pytania kontrolne i polecenia 73
Zasady eksploatacji pojazdów samochodowych 75
4 .1 Techniczne i eksploatacyjne procesy zużycia pojazdów samochodowych 75
4 .1 .1 Procesy zużywania w węzłach trących mechanizmów samochodów 75
4 .1 .2 Zużycie trybologiczne 76
4 .1 .3 Zużycie nietrybologiczne 78
4 .1 .4 Eksploatacyjne czynniki zużycia 81
4 .1 .5 Obsługa pojazdów samochodowych 82
4 .1 .6 Wpływ warunków pracy silnika spalinowego na jego trwałość 83
4 .1 .7 Objawy zużycia zespołów pojazdów samochodowych 85
4 .1 .8 Pokrycia i powłoki ochronne elementów silników 90
4 .1 .9 Ćwiczenie 96
4 .1 .10 Pytania kontrolne i polecenia 97
4 .2 Korozja i jej wpływ na przebieg zużycia pojazdów 97
4 .2 .1 Korozja metali 97
4 .2 .2 Korozja tworzyw sztucznych i materiałów ceramicznych 102
4 .2 .3 Metody ochrony metali i tworzyw sztucznych przed korozją 103
4 .2 .4 Ćwiczenie 106
4 .2 .5 Pytania kontrolne i polecenia 107
Dobór i wymiana podstawowych materiałów eksploatacyjnych w samochodzie 108
5 .1 Zasady doboru materiałów eksploatacyjnych 108
5 .1 .1 Dobór cieczy chłodzącej do układów chłodzenia klasycznych i z regulacją programową 108
5 .1 .2 Dobór oleju silnikowego pod względem układu zasilania i układu oczyszczania spalin 110
5 .1 .3 Dobór płynu hamulcowego do układów hamulcowych 120
5 .1 .4 Dobór oleju przekładniowego do mechanizmów układów przeniesienia napędu i kierowniczego 122
5 .1 .5 Dobór oleju hydraulicznego do układów wspomagania kierownicy, centralnych układów hydraulicznych, układów poziomowania nadwozia i zawieszenia oraz układów klimatyzacji 127
5 .1 .6 Dobór smarów plastycznych do łożysk, przegubów i ruchomych elementów nadwozia 131
5 .1 .7 Dobór płynów do spryskiwaczy szyb i reflektorów 133
5 .1 .8 Dobór czynnika chłodniczego układu klimatyzacji 134
5 .1 .9 Ćwiczenie 135
5 .1 .10 Pytania kontrolne i polecenia 136
5 .2 Wymiana wybranych materiałów eksploatacyjnych 136
5 .2 .1 Wymiana cieczy chłodzącej w układzie chłodzenia silnika 137
5 .2 .2 Wymiana oleju silnikowego 140
5 .2 .3 Wymiana płynu hamulcowego 142
5 .2 .4 Wymiana płynu hydraulicznego w hydraulicznym układzie sterowania sprzęgłem 148
5 .2 .5 Wymiana płynu hydraulicznego w mechanizmie wspomagania układu kierowniczego 149
5 .2 .6 Wymiana oleju przekładniowego w mechanicznych i automatycznych skrzynkach biegów 151
5 .2 .7 Wymiana oleju przekładniowego w przekładni głównej, mechanizmie różnicowym i moście napędowym 155
5 .2 .8 Wymiana oleju przekładniowego w przekładni kierowniczej 157
5 .2 .9 Wymiana czynnika chłodniczego w układzie klimatyzacji 159
5 .2 .10 Ćwiczenie 162
5 .2 .11 Pytania kontrolne i polecenia 163
Technologia naprawy i regeneracji części, podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych 164
6 .1 Naprawa metodą obróbki mechanicznej 164
6 .1 .1 Naprawa metodą obróbki na wymiar naprawczy 164
6 .1 .2 Naprawa z wykorzystaniem elementów pośrednich 165
6 .1 .3 Naprawa metodą ślusarską 166
6 .1 .4 Naprawa metodą obróbki plastycznej 167
6 .1 .5 Ćwiczenie 169
6 .1 .6 Pytania kontrolne i polecenia 169
6 .2 Naprawa metodą klejenia 170
6 .2 .1 Dobór klejów stosowanych do naprawy części samochodowych 170
6 .2 .2 Naprawa elementów wyposażenia samochodów metodą klejenia 172
6 .2 .3 Ćwiczenie 173
6 .2 .4 Pytania kontrolne i polecenia 174
6 .3 Naprawa metodami spawalniczymi 174
6 .3 .1 Naprawa metodą spawania 174
6 .3 .2 Naprawa metodą napawania 177
6 .3 .3 Naprawa metodą zgrzewania 178
6 .3 .4 Naprawa metodą lutowania 180
6 .3 .5 Naprawa metodą lutospawania 181
6 .3 .6 Ćwiczenie 181
6 .3 .7 Pytania kontrolne i polecenia 182
Naprawa silnika 183
7 .1 Przygotowanie silnika do naprawy 183
7 .1 .1 Wymontowanie silnika z samochodu 183
7 .1 .2 Demontaż i montaż silnika 186
7 .1 .3 Ćwiczenie 189
7 .1 .4 Pytania kontrolne i polecenia 189
7 .2 Naprawa kadłuba i głowicy 190
7 .2 .1 Sprawdzenie stanu oraz szczelności kadłuba i głowicy 190
7 .2 .2 Weryfikacja płaszczyzn styku kadłuba i głowicy 195
7 .2 .3 Sprawdzanie luzu tłoka w cylindrze 197
7 .2 .4 Sprawdzanie luzu trzonka zaworu w prowadnicy oraz weryfikacja gniazd zaworów i tulejek wałka (wałków) rozrządu 199
7 .2 .5 Naprawa pęknięć kadłuba i głowicy 201
7 .2 .6 Naprawa gładzi cylindrów 203
7 .2 .7 Naprawa płaszczyzn styku kadłuba i głowicy 212
7 .2 .8 Naprawa gwintów i otworów w kadłubie oraz w głowicy 221
7 .2 .9 Naprawa gniazd zaworów w głowicy, prowadnic zaworów i zaworów 225
7 .2 .10 Naprawa powierzchni kadłuba i głowicy metodą szlifowania taśmowego 229
7 .2 .11 Wymiana głowicy 231
7 .2 .12 Ćwiczenie 234
7 .2 .13 Pytania kontrolne i polecenia 235
7 .3 Naprawa elementów układu tłokowo-korbowego 236
7 .3 .1 Pomiary kontrolne tłoków i sworzni tłokowych 236
7 .3 .2 Naprawa tłoków i sworzni tłokowych 240
7 .3 .3 Pomiary kontrolne pierścieni tłokowych 243
7 .3 .4 Wymiana pierścieni tłokowych 246
7 .3 .5 Weryfikacja korbowodów 248
7 .3 .6 Naprawa korbowodów 251
7 .3 .7 Weryfikacja wałów korbowych 252
7 .3 .8 Naprawa wału korbowego 255
7 .3 .9 Dobór i wymiana łożysk korbowych i głównych wału korbowego 260
7 .3 .10 Ćwiczenie 262
7 .3 .11 Pytania kontrolne i polecenia 263
7 .4 Naprawa elementów układu rozrządu 264
7 .4 .1 Weryfikacja wałków rozrządu 264
7 .4 .2 Naprawa i wymiana wałków rozrządu 269
7 .4 .3 Weryfikacja zaworów oraz prowadnic i sprężyn zaworów 272
7 .4 .4 Naprawa i wymiana dźwigni zaworów oraz popychaczy walcowych i hydraulicznych 274
7 .4 .5 Weryfikacja i naprawa kół zębatych napędu rozrządu 275
7 .4 .6 Wymiana elementów napędu rozrządu zębatą przekładnią pasową umieszczoną z przodu silnika 278
7 .4 .7 Wymiana elementów napędu rozrządu zębatą przekładnią łańcuchową umieszczoną z tyłu silnika 281
7 .4 .8 Wymiana elementów napędu rozrządu wyposażonego w zębatą przekładnię pasową i zmienne fazy rozrządu 283
7 .4 .9 Sprawdzanie i regulacja luzu zaworów 286
7 .4 .10 Ćwiczenie 289
7 .4 .11 Pytania kontrolne i polecenia 290
7 .5 Naprawa elementów układu chłodzenia 290
7 .5 .1 Wymiana termostatu z wkładką z elastomeru i regulowanego elektronicznie 290
7 .5 .2 Ocena stanu mechanicznej i elektrycznej pompy cieczy chłodzącej 294
7 .5 .3 Naprawa i wymiana mechanicznej oraz elektrycznej pompy cieczy chłodzącej 295
7 .5 .4 Naprawa i wymiana chłodnicy cieczy chłodzącej oraz chłodnicy powietrza doładowanego 296
7 .5 .5 Ćwiczenie 298
7 .5 .6 Pytania kontrolne i polecenia 299
7 .6 Naprawa układu smarowania 299
7 .6 .1 Weryfikacja pompy oleju 299
7 .6 .2 Weryfikacja chłodnicy oleju 303
7 .6 .3 Naprawa i wymiana siatkowego filtru wstępnego oleju oraz miski olejowej 304
7 .6 .4 Naprawa i wymiana pompy oleju 305
7 .6 .5 Naprawa i wymiana chłodnicy oleju silnikowego i przewodów oleju 309
7 .6 .6 Ćwiczenie 310
7 .6 .7 Pytania kontrolne i polecenia 311
7 .7 Naprawa elementów układu zapłonowego oraz układu wstępnego podgrzewania silnika 311
7 .7 .1 Wymiana świec zapłonowych, przewodów wysokiego napięcia i cewek zapłonowych 311
7 .7 .2 Wymiana świec żarowych i przewodów zasilających 314
7 .7 .3 Wykręcanie urwanych świec żarowych 318
7 .7 .4 Ćwiczenie 319
7 .7 .5 Pytania kontrolne i polecenia 320
7 .8 Naprawa zespołów układu wtrysku paliwa silników o zapłonie iskrowym 320
7 .8 .1 Wymiana elektrycznej pompy paliwa niskiego ciśnienia i czujnika poziomu paliwa 320
7 .8 .2 Naprawa i wymiana pompy paliwa wysokiego ciśnienia oraz zaworu regulacyjnego ciśnienia paliwa 325
7 .8 .3 Naprawa i wymiana wtryskiwaczy paliwa 328
7 .8 .4 Wymiana sterowników pompy paliwa i zaworu bezpieczeństwa 333
7 .8 .5 Ćwiczenie 334
7 .8 .6 Pytania kontrolne i polecenia 334
7 .9 Naprawa zespołów układu wtrysku paliwa silników o zapłonie samoczynnym 335
7 .9 .1 Naprawa i wymiana pompy paliwa wysokiego 335
7 .9 .2 Naprawa i wymiana wtryskiwaczy paliwa 340
7 .9 .3 Wymiana zasobnika paliwa i przewodów wysokiego ciśnienia 344
7 .9 .4 Wymiana czujnika ciśnienia paliwa w zasobniku 345
7 .9 .5 Ćwiczenie 346
7 .9 .6 Pytania kontrolne i polecenia 347
7 .10 Naprawa układów dolotowego i wylotowego 347
7 .10 .1 Naprawa i wymiana kolektora dolotowego 348
7 .10 .2 Naprawa i wymiana turbosprężarki 350
7 .10 .3 Naprawa i wymiana sprężarki mechanicznej 355
7 .10 .4 Naprawa i wymiana reaktora katalitycznego oraz filtra cząstek stałych 359
7 .10 .5 Naprawa i wymiana tłumików oraz pośrednich elementów układu wylotowego 364
7 .10 .6 Naprawa i wymiana elementów wyposażenia układu recyrkulacji spalin 369
7 .10 .7 Ćwiczenie 372
7 .10 .8 Pytania kontrolne i polecenia 373
7 .11 Montaż i naprawa sekwencyjnych układów zasilania gazem LPG 373
7 .11 .1 Dobór instalacji zasilania gazem LPG do silnika o zapłonie iskrowym 373
7 .11 .2 Montaż i naprawa reduktora 374
7 .11 .3 Montaż i naprawa wtryskiwaczy gazu oraz listew wtryskowych gazu 375
7 .11 .4 Montaż sterownika gazu 377
7 .11 .5 Montaż elektrozaworów i przewodów gazu 379
7 .11 .6 Montaż zbiornika gazu oraz filtra fazy lotnej 380
7 .11 .7 Regulacja zainstalowanej instalacji gazowej 383
7 .11 .8 Ćwiczenie 383
7 .11 .9 Pytania kontrolne i polecenia 386
Naprawa mechanizmów podwozia samochodu 387
8 .1 Naprawa mechanizmów napędowych 387
8 .1 .1 Weryfikacja sprzęgieł 387
8 .1 .2 Naprawa i wymiana sprzęgła ciernego, elektromagnetycznego oraz automatycznego 392
8 .1 .3 Wymiana sprzęgła samonastawnego 394
8 .1 .4 Weryfikacja jednomasowego i dwumasowego koła zamachowego 401
8 .1 .5 Naprawa i wymiana jednomasowego oraz dwumasowego koła zamachowego 403
8 .1 .6 Naprawa i wymiana mechanicznej skrzynki biegów 407
8 .1 .7 Naprawa i wymiana automatycznych skrzynek biegów 411
8 .1 .8 Naprawa i wymiana wału napędowego 421
8 .1 .9 Naprawa i wymiana mostu napędowego 424
8 .1 .10 Naprawa i wymiana półosi oraz przegubów napędowych 434
8 .1 .11 Ćwiczenie 438
8 .1 .12 Pytania kontrolne i polecenia 439
8 .2 Naprawa mechanizmów nośnych i jezdnych 439
8 .2 .1 Naprawa ram samochodowych 440
8 .2 .2 Wymiana kolumny zawieszenia przedniego 442
8 .2 .3 Wymiana sprężyny śrubowej kolumny przedniego zawieszenia 446
8 .2 .4 Wymiana wahaczy, tulei i sworzni kulowych zawieszenia półniezależnego oraz niezależnego 447
8 .2 .5 Wymiana drążków reakcyjnych 450
8 .2 .6 Wymiana sprężyny śrubowej i amortyzatora tylnego zawieszenia 451
8 .2 .7 Wymiana drążków skrętnych i stabilizatorów 452
8 .2 .8 Ćwiczenie 453
8 .2 .9 Pytania kontrolne i polecenia 454
8 .3 Naprawa mechanizmów kierowniczych 454
8 .3 .1 Wymiana koła kierownicy i zespołu poduszki gazowej 454
8 .3 .2 Naprawa i wymiana kolumny kierownicy 457
8 .3 .3 Naprawa i wymiana zębatkowej przekładni kierowniczej 459
8 .3 .4 Naprawa i wymiana mechanizmu zwrotniczego 462
8 .3 .5 Naprawa i wymiana elementów hydraulicznego mechanizmu wspomagania układu kierowniczego 464
8 .3 .6 Naprawa i wymiana elementów elektromechanicznego mechanizmu wspomagania układu kierowniczego 466
8 .3 .7 Ćwiczenie 469
8 .3 .8 Pytania kontrolne i polecenia 469
8 .4 Naprawa mechanizmów hamulcowych 470
8 .4 .1 Naprawa i wymiana bębnów oraz szczęk hamulcowych 470
8 .4 .2 Naprawa tarcz hamulcowych 473
8 .4 .3 Wymiana tarcz i klocków hamulcowych w samochodach wyposażonych w konwencjonalny układ hamulcowy 475
8 .4 .4 Wymiana tarcz i klocków hamulcowych w samochodach wyposażonych w elektrohydrauliczny układ hamulcowy 481
8 .4 .5 Ćwiczenie 483
8 .4 .6 Pytania kontrolne i polecenia 483
Naprawa ogumienia i kół 484
9 .1 Naprawa ogumienia 484
9 .1 .1 Wymiana opon 484
9 .1 .2 Naprawa opon 495
9 .1 .3 Ćwiczenie 497
9 .1 .4 Pytania kontrolne i polecenia 497
9 .2 Naprawa tarcz i obręczy kół 498
9 .2 .1 Sposoby naprawy tarcz i obręczy kół 498
9 .2 .2 Wyrównoważanie kół 499
9 .2 .3 Wymiana łożysk i piast kół 501
9 .2 .4 Ćwiczenie 504
9 .2 .5 Pytania kontrolne i polecenia 505
Naprawa i konserwacja podwozia oraz nadwozia 506
10 .1 Konserwacja podwozia pojazdu 506
10 .2 Konserwacja powierzchni lakierowych i dekoracyjnych nadwozia pojazdu 508
10 .3 Naprawa i wymiana szyb pojazdu 510
10 .4 Naprawa i wymiana elementów wyposażenia wnętrza pojazdu 511
10 .5 Ćwiczenie 514
10 .6 Pytania kontrolne i polecenia 514
Kosztorysowanie napraw pojazdów samochodowych 515
11 .1 Warunki przyjęcia pojazdu do naprawy 515
11 .2 Ćwiczenie 526
11 .3 Pytania kontrolne i polecenia 526
Bibliografia 527
Źródła ilustracji 530
