Opis
Trzeci tom obszernej monografii o bezpieczeństwie transportu, która powstała w ramach projektu badawczego pt. „Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu”, zamówionego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2007 roku. Głównym celem trzyletniego projektu było opracowanie modelu zintegrowanego systemu bezpieczeństwa transportu w Polsce, traktując integrację bezpieczeństwa w poszczególnych gałęziach, jako warunek poprawy jakości zarządzania i skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych.
Monografia składa się z trzech tomów. Tom I zawiera charakterystykę stanu i systemu bezpieczeństwa transportu drogowego, kolejowego, lotniczego i wodnego oraz analizy porównawcze bezpieczeństwa w tych gałęziach transportu. Tom II zawiera zbiór analiz definiujących aspekty i wymagania, które powinny być uwzględnione w procesie integracji systemów bezpieczeństwa transportu. Tom III zawiera efekt końcowy projektu, czyli koncepcję Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu dla Polski oraz rekomendacje do jego wdrożenia sformułowane na podstawie syntezy doświadczeń krajów najbardziej zaawansowanych w pracach nad doskonaleniem systemów bezpieczeństwa transportu.
Monografia jest przeznaczona dla organów administracji państwowej i samorządowej, instytucji i urzędów centralnych odpowiedzialnych za sprawy bezpieczeństwa transportu, a także dla studentów kierunków transportu i bezpieczeństwa oraz pracowników naukowych wyższych uczelni i instytutów badawczo-rozwojowych.
Książka ani w całości, ani we fragmentach nie może być skanowana, kserowana, powielana bądź rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, w tym również nie może być umieszczana ani rozpowszechniana w postaci cyfrowej zarówno w Internecie, jak i w sieciach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.
Spis treści
Zespół autorski 9
Słowo wstępne 11
1. Wprowadzenie 15
1.1. System transportu na świecie 16
1.2. Geneza projektu ZEUS 17
1.3. Zakres projektu ZEUS 18
2. Uwarunkowania rozwoju Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu 23
2.1. Współczesne wymagania cywilizacyjne i systemowe 24
2.2. Uwarunkowania międzynarodowe 26
2.3. Diagnoza systemu transportu w Polsce 30
2.4. Rozwój gałęziowych systemów bezpieczeństwa 35
3. Koncepcja ogólna Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu 37
3.1. Cele i funkcje systemu 38
3.2. Struktura organizacyjna systemu 45
4. Koncepcje kluczowych elementów Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu 51
4.1. Systemy o funkcjach podstawowych i wspomagających 52
4.1.1. System profilaktyki technicznej 52
4.1.2. System profilaktyki organizacyjnej 59
4.1.3. System profilaktyki medycznej i psychologicznej 69
4.1.4. System monitoringu i informacji 78
4.1.5. System badania wypadków transportowych 89
4.1.6. System ratownictwa technicznego 102
4.1.7. System ratownictwa medycznego i opieki zdrowotnej 107
4.1.8. System opieki społecznej 110
4.2. Systemy bezpieczeństwa przewozów multimodalnych 115
4.2.1. System bezpieczeństwa miejskiego transportu pasażerskiego 115
4.2.2. System bezpieczeństwa przewozów towarów 123
4.2.3. Zarządzanie mobilnością i modalnością w aspekcie bezpieczeństwa transportu 128
4.3. Koncepcja metody zarządzania ryzykiem w transporcie 133
4.3.1. Założenia do integracji metod zarządzania ryzykiem 133
4.3.2. Koncepcja integracji terminologii 137
4.3.3. Koncepcja zintegrowanej metody zarządzania ryzykiem 140
4.3.4. Podsumowanie 149
5. Prawne aspekty wdrażania Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu 153
5.1. Obecny stan stosunków społecznych 154
5.2. Obecny stan prawny 154
5.3. Potrzeba i cel ingerencji prawodawczej 155
5.4. Alternatywne środki osiągnięcia celów 157
5.5. Podmiotowy i przedmiotowy zakres regulacji 157
5.6. Ocena przewidywanych skutków regulacji 164
6. Integracja systemów bezpieczeństwa transportu na świecie 165
6.1. Poprawa bezpieczeństwa transportu –zintegrowane podejście multimodalne 166
6.2. Niezależność badań bezpieczeństwa transportu 179
6.3. Koncepcja ZSBT i możliwości jej zastosowania w szerszym kontekście europejskim 185
7. Zakończenie 189
Publikacje projektu ZEUS 195
TABLE OF CONTENTSContributing Authors 9
Preface 11
1. Introduction 15
1.1. The transport system worldwide 16
1.2. Genesis of ZEUS 17
1.3. Scope of ZEUS 18
2. Background conditions for the development of the Integrated System of Transport Safety 23
2.1. Modern day civilisation and systemic requirements 24
2.2. International background 26
2.3. Diagnosis of Poland’s transport system 30
2.4. Development of mode specific safety systems 35
3. Overall concept of the Integrated System of Transport Safety 37
3.1. Goals and objectives 38
3.2. Organisational structures 45
4. Concepts of the key elements of the Integrated System of Transport Safety 51
4.1. Systems with basic and auxiliary functions 52
4.1.1. System of technical prevention 52
4.1.2. System of organisational prevention 59
4.1.3. System of medical and psychological prevention 69
4.1.4. System of monitoring and information 78
4.1.5. System of transport accident investigation 89
4.1.6. System of technical rescue 102
4.1.7. System of medical rescue and health care 107
4.1.8. System of social care 110
4.2. Safety systems of multimodal transport 115
4.2.1. Safety system of urban passenger transport 115
4.2.2. Safety system of freight transport 123
4.2.3. Mobility and modality management as part of transport safety 128
4.3. Concept of risk management in transport 133
4.3.1. Integration of risk management methods 133
4.3.2. Concept of terminology integration 137
4.3.3. Concept of an integrated risk management method 140
4.3.4. Summary 149
5. Legal aspects of the implementation of the Integrated System of Transport Safety 153
5.1. Current state of social relations 154
5.2. Current state of law 154
5.3. Need for legislative intervention and the objective 155
5.4. Alternative ways to accomplish the goals 157
5.5. Subjective and objective scope of regulation 157
5.6. Assessment of the anticipated effects of regulation 164
6. Integration of transport safety systems worldwide 165
6.1. Transport safety improvement –integrated multimodal approach 166
6.2. Independence of safety investigations 179
6.3. Integrated System of Transport Safety concept and how it can be applied in the broader European context 185
7. Summary 189
Publication of ZEUS 195
O autorach / z książki
Prof. dr hab. Ryszard Krystek (1941-2017), profesor zwyczajny Politechniki Gdańskiej, ukończył studia w roku 1966. Po obronie pracy doktorskiej w 1972 otrzymał stypendium rządu francuskiego w Instytucie Badań Transportu w Paryżu. Habilitację uzyskał w roku 1980, a następnie pracował na stanowisku profesora na Uniwersytecie Technicznym w Oranie. Po powrocie do kraju w 1986 objął funkcję kierownika Katedry Inżynierii Drogowej w Politechnice Gdańskiej, a dwa lata później uzyskał tytuł naukowy profesora. Po wyborze na stanowisko dziekana Wydziału Inżynierii Lądowej w 1999 założył Fundację Rozwoju Inżynierii Lądowej. W latach 2004-2005 pełnił funkcję podsekretarza stanu ds. polityki transportowej w Ministerstwie Infrastruktury. Po zmianie rządu powrócił do Katedry Inżynierii Drogowej, gdzie pracuje do chwili obecnej na stanowisku profesora zwyczajnego, jest także członkiem Rady Naukowej Instytutu Transportu Samochodowego. W latach 2007-2010 kierował konsorcjum naukowym Politechniki Gdańskiej, Politechniki Śląskiej, Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych w Warszawie oraz Akademii Morskiej w Szczecinie, realizującym projekt ZEUS pt.: „Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu”. W kwietniu 2010 roku został członkiem Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego, powołanej do zbadania przyczyn i okoliczności katastrofy pod Smoleńskiem. Jest autorem ponad 170 publikacji, promotorem 10 doktorów oraz ponad 200 inżynierów, a także recenzentem wielu rozpraw naukowych.
ZESPÓŁ AUTORSKI
Redaktor książki Ryszard Krystek
Redaktorzy rozdziałów
Słowo wstępne Ryszard Krystek
Rozdział 1. Wprowadzenie Ryszard Krystek
Rozdział 2. Uwarunkowania rozwoju Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu Joanna Żukowska
Rozdział 3. Koncepcja ogólna Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu Lech Michalski
Rozdział 4. Koncepcje kluczowych elementów Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu Lech Michalski
Rozdział 5. Prawne aspekty wdrażania Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Transportu Marcin Glicz
Rozdział 6. Integracja systemów bezpieczeństwa transportu na świecie Ryszard Krystek
Rozdział 7. Zakończenie Stanisław Gucma, Ryszard Krystek, Marek Sitarz, Józef Żurek
Autorzy podrozdziałów
1.11.3 Ryszard Krystek
2.12.4 Joanna Żukowska
3.13.2 Lech Michalski
4.1.1 Krzysztof Banaszek, Katarzyna Chruzik
4.1.2 Edmund Klich
4.1.3 Krzysztof Kuszewski
4.1.4 Maria Dąbrowska-Loranc, Mariusz Zieja
4.1.5 Edmund Klich, Maciej Lasek
4.1.6 Dariusz Marczyński
4.1.7 Krzysztof Kuszewski
4.1.8 Ryszard Krystek, Joanna Żukowska
4.2.1 Wiesław Dźwigoń
4.2.2 Maciej Wroński
4.2.3 Lech Michalski
4.3 Katarzyna Chruzik, Lucjan Gucma, Kazimierz Jamroz, Adam Kadziński, Jacek Skorupski, Andrzej Szymanek
5.15.6 Marcin Glicz
6.1 Barry M. Sweedler
6.2 Pieter van Vollenhoven
6.3 Richard E. Allsop
7. Stanisław Gucma, Ryszard Krystek, Marek Sitarz, Józef Żurek
Tekst z IV strony okładki tomu III monografii:
Projekt Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu zrealizowano na zamówienie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 2007 roku. Jest to rozwiązanie nowatorskie, zbudowane na podstawie najlepszych przykładów funkcjonujących w zaledwie kilku krajach na świecie. Jego publiczna prezentacja na Międzynarodowej Konferencji „ZEUS 2010” odbyła się w czasie, gdy katastrofa pod Smoleńskiem wywołała gorące dyskusje na temat zawodności systemów bezpieczeństwa w transporcie oraz wzbudziła w społeczeństwie wiele wątpliwości na temat niezależności i obiektywności badań przyczyn i okoliczności katastrof. Katastrofa bowiem dowiodła, że systemy bezpieczeństwa transportu nie funkcjonują należycie i jest to najwyższy czas, by wnioski płynące z badań i doświadczeń naukowych zostały faktycznie wdrożone w praktyce. Niewątpliwie, badania naukowe bezpieczeństwa transportu są kluczem do postępu, jako że ich wyniki stanowią podstawę wydawania nowych regulacji prawnych i tworzenia procedur minimalizujących ryzyko katastrofy. Dlatego istotą projektu ZEUS jest właśnie integracja badań przyczyn i okoliczności katastrof w transporcie tak, by wnioski z nich wyciągane służyły poprawie jakości systemów bezpieczeństwa. Społeczeństwo bowiem ma prawo do bezpieczeństwa, także w podróży, nie można zatem dopuszczać do sytuacji, w której bezpieczeństwo człowieka będzie traktowane jako alternatywa do innych korzyści. Społeczeństwo ma także prawo do niezależnych opinii o przyczynach i okolicznościach katastrofy w systemie transportu, zwłaszcza w sytuacji, gdy ponosi straty jakimi są śmierć obywateli, uszczerbek na ich zdrowiu bądź nawet tylko wystawienie ich na ryzyko utraty życia.
